D’lo séri Vou dansé mamzèl ?, öl fu pun a lo gouach just avan de m’désidé d’anployé l’fransè nouvô pour lé léjandy d’mé imajy. Ön peu plu tar, s’orè été « Lo fuzion n’è pa de miz » (s’ki s’li asé èzéman j’kroi).
Kom vou l’avé surman rmarké, j’èm biun lé mélanjy, partikilièrman lé mélanjy d’idantité, de janr é mèm de kory (fuzion). Ès-a dir keu j’orè ön problèm avèk lo séparasion ? Tiun tiun …
Si-dsou, kèlkeu karty postal tiré de lo séri Vou dansé mamzèl ? :
Dé z-imajy kom sol-la, on an réusi pa bôcou dan ön vi. S’è déja bô d’an réusir ön… deu s’è Gran. Biun sûr, ol ya ön èxèpsion : Le graver Hollandè M.C. Escher. Lui, prèskeu tou sé imajy on seu kèlkeuchôz ki an fon ön pèrfèksion totalizan. de vrè sèrpany ki se mord lo keu, ön vèrtij de l’unfini.
Je sè pa si mo imaj è ô nivô d’ön gravur d’Escher, mè èl s’aproch ön peu de sa je kroi.
Mè ptèt keu j’prout plu ô k’mo ku(ku)… s’è posibl.
Koi k’ol an soi, jl’èm bôkou. D’ayer, j’an è produi troi vèrsion 😎 :
S’è ön drôl d’istoir k’ariva a Jizèl. Fô dir k’èl étè tèlman amoureuz …
Alor kan Georges l’unvita a « ön pti sorti nokturn riun k’nou deu … », èl ne s’dégonfla pa.
So soir-la, Georges – dan so bô Ödiènèsu flanban neuf – lé konduizi loin de lo vil, jusk’a lo gran forè de Tronsè.
Lo forè de Tronsè è trè immans é trè magnifik, mè ol fô avoué keu lo nui ol è ön peu unprésionan. D’ôtan k’on étè nui de plun lün.
Arivé ô parking dé vizitery, öly sortir de l’Ôdi é s’anfonsèr a pié jusk’ô ker de lo forè. La è ön klèrièr k’è trôôô mignön. Alor k’oly se reupôzè tou t-an se békotan tandreuman, ön valseu lant é dou ler chatouya lé orèyy. Öly se levèr rèver é amorsèr trankilou ön dous dans lé yeuy dan lé yeuy.
Tan t-öly étè absorbé l’ön par l’ôtr k’oly ne remarkèr poin k’ön deuzièm lün montè lanteman dan lo sièl.
Sé z-anfany ne savè pa lé oribleu seucrèy de lo lün rous, sol ki aparè an so klèrièr majik tou lé premié mèrcredi do moi d’out, é unikman lé z-ané bisèxtil.
Kan so lün roukun komansa so asansion, d’étranj fénomèny se manifèstèr :
D’abor, l’umer du jen om – juskeu là si gè é primsôtié – s’asonbri. Ansuit la jen fiy s’évapora peu a peu. Disparur d’abor sé joli piéy, pui sé jamby é unsi de suit. Èl de so kôté, se trouvan aléjé é kom flotan dan l’èr, se santè plu amoureuz keu jamè. S’è t-alor k’èl déklara plèn d’émosion a son aman :
— Ô Georges, je me san si léjé dan vô bray …
Le pôvreu jen om de plu z-an plu môsad ne konpreunè riun a se ki lui arivè : « koman avè-il pu s’amouraché d’ün parèy idiot ? » Ne sachan plu ou se mètr, il ne pansè plu k’a fuir. Il tun pourtan bon, parian sur ön prochun chanjman d’umer ki le ramènrè a sé santimany premié.
Lo lün rous monta, monta, é ariva anfun a ôter de lo lün blan. Georges étè alor si éxédé par sa parteunèr k’il ne pouvè plu la voir an puntur, se ki tombè plutô mal kar so istoir se déroul justeuman dan ön puntur. Par kontr, se ki tombè biun, s’è k’a se moman-la il ne rèstè plu de Jizèl k’ön fun mèch de cheuveuy. Sur koi èl disparu toutafè.
Toutakou tou s’étun ; plu de lün, plu riun.
Georges ébèrlué rèsta ön unstan imobil é silansieu. Pui apla : « Jizèl ! Jizèl ! », mè riun. Alor il reparti sel dan lo noir, retrouva a taton lo chemun vèr so ôtô é, Ankor choké par se ki veunè d’arivé, rantra ché lui tèl somnanbul, se mi ô li é s’andormi rèkta.
S’è selman ô matun a so révèy k’il s’an randi kont : il tenè ankor dan so mun ön pti mèch de chveuy rou, kar oui, èl étè rous itou. Lün rous, Jizèl rous, sa dvè èt sa l’truk …
A ! lé rasiny ; Sur k’on an a bzoin ; Sujè ultra-sansibl pour ön dérasiné. Mè l’anrasinman, sa peu ôsi ètr unsuportabl.
Rgardé donk sé z-arbry ; lo boner ki s’dégaj de ler dérasinman é d’ler anvolé ; kol libérasion ! Noté k’ol ora falu l’untèrvansion majik d’ün famarbre pour ke sé gro lourdôy dékol anfun.
S’è ke lé rasiny nou z-antrav ôsi dan no mouvmany é s’è pa toujour fasil a axèpté ; sa peu mèm tourné ô kochmar.
Mè isi, an l’okurans, s’è karéman joiyeu !
Je sè pa si fô aplé sa ön puntur ou ön désun. J’dirè k’sè ön désun a lo gouach noir é lo gouach blan.
J’èm bôkou st’imaj. J’i voi lo pasaj eureu de l’éta véjétaj a l’éta umun, ou oizô, ou umun-oizô-arbr … on n’sè pa, s’è ankor tranzitoir ; l’inisiatris èl-mèm a-t-èl acheuvé so propreu mutasion ? Rèsteura-t-èl avèk so brabranch ? Sa me plè d’lo pansé. É tou so véjétasion frémisan ôtour, ne dirè-t-on pa k’ol fè lo fèt a sé troi chanseuy ? Pour moi, tou rèspir lo joi isi.
Ö fon, so puntur sunboliz asé bien mo resanti depui mo pasaj ô fransè nouvô : ön libérasion … relaviv, mè kan mèm.
Bun muns alor ! Ün dam ki dévor un meusieu ! Mè pourkoi s’è l’meusieu ki s’fè manjé ? É pourkoi pa la dam ?
S’è sunpl : chakun so tour ! Non mè …
Sérieuzman, j’è fè s’désun suit a kèlkeu prôpôy skandalizé ô sujè d’ön puntur, lor d’ön èxpôzision ô vilaj d’Octon. D’aprè sé pèrsöny mo puntur srè violan avèk lé famy.
Bon … je n’prétan pa ètr un anj, mè i m’sanblè keu l’umour prézan dan mé travôy témoigné asé de lo distans keu j’è é kultiv anvèr mé fayy, mé per é fantasmy.
l’desun k’untrodui st’artikl n’è donk pa la pour me dédouané. J’veu just montré keu jm’amuz avèk tou ski s’pas a partir du moman ou – justeuman – sa m’amuz.
Aprè, sé imajy rkouvreu surman ön réalité, é pa k’ché moi … s’manjé lé z-ön lé z-ôtr, sa vou di riun ?
J’kroi k’öl è tan d’montré lo puntur ki fu l’objè do skandal :
Vou rmarkré k’le fè d’avoir pri soin d’chôsé « l’homme (?) » de talony èguiy n’a pa apèzé sé z-èspriy chagrun. Ô kontrèr peutètr ?
Parè k’le skandal s’è payan … S’è Sur ! steu puntur va pa trèné lontan dan mé kartony.
Jeannine é Marie-Sophie s’èmè tandreuman. Chôz rar – voir unik –, lé deu sery étè né avèk sink joury d’ékar. Dé jumèly pourtan. Persön ne conpri lo natur de so exèpsion a lo règl é biun vit, puiskeu lé deu fiyy étè sôv, on i pansa plu é bon, pason a ôt chôz !
De tou ler éxistans, lé deu ser ne fur donk séparé l’un de l’ôtr keu pandan sink joury pui, a lo nèsans de Marie-Sophie – la deuzièm a veunir ô mond – èly se retrouvèr. Depuis lors, plu jamè ne se kitèr.
Peutètr a kôz de so séparasion étranj é brutal intèrvenu aprè lo nèsans de Jeannine tandis keu – j’unsist parsk’ol fô k’se soi klèr – Marie-Sophie fésè ankor lo sièst dan lo vantreu de sa mèr, lé deu sery ur tou ler vi ön atirans irrrézistibleu l’un pour l’ôtr. Mè sa, sel le gran Sigmund lo sè !
Unsi, peti fiy, lèsé san survèyans èly se métè ôsitô a dansé folman lé yeuy dan lé yeuy é ler pèr ou ler mèr, ou mèm lé deu ansanbl, avè alor tou lé pèny do mond pour lé séparé.
So situasion ô kour dé anéy s’agrava é ol devun de plu an plu kompliké a jéré pour lé pôvreu parany tandis keu lé séparasiony répété unflijè ô fiyy dé soufransy abominabl. Brèf, ön véritableu kochmar pour tou lo famiy.
É – kom on pouvè s’i atandr (n’ès pa ?), lo trajik dram survun.
Lo fôtô ilustran so kont nou montr lé pôvreu parany dan ler kuizin, asi devan ön puntur. Sol-si reprézant lo moman do dram ou lé deu unfortuné jen fiyy – réfujié dan ön arbr or d’atunt de ler mèr –, pur aaanfun satisfèr antièrrreuman ler irrrézistibleu beuuuzoin de rrrefuzioné – sa roul ma poul ?
Kom on lo voi sur so tablô, l’opérasion è déja biun angajé é ler maman a bô lé z-ègzorté a « évité lo fuzion », riun – on a pu s’an asuré par lo suit – n’i fera.
Se prosesus acheuvé, dé deu fiyy n’an rèstera k’un ki s’ôto-batizra – alé savoir pourkoi – Marie-Jeanne. Sèl-si prandra ôsitô lo larj pour mené so vi lo plu loiiiin posibleu dé soufrans z-atros okkazioné par lo fobi maladiv de sé parany pour so trô fameu fuzion.
S’è kan mèm alusinan, non ?
Épilog
Kèlkeu z-anéy aprè lo disparision de ler fiyy (fiy ?) – konprenan k’oly ne lé (la ?) vérè plu –, lo maleureu koupleu demanda ô puntr do ler vilaj Xavier Dole d’imortalizé lo transmutasion de ler deu fiyy an un sel. L’artist – plun d’imajinasion – ajouta a so tablô ön not subtil d’imajinèr ô réalism unsouteunableu de lo sèn : ön graaan oizô noirrr sunbolizan – malgré so gel (prononsé « gueule ») biun sunpatoch – lo noirrr dèstun an deuveunir.
Sur lo fôtô ki fu pri kèlkeu joury aprè l’akrochaj de so chèdevreu, on peu voir se pôvreu pèr é sèt pôvreu mèr (égalman) éfondré par sé événmany dramatikman dramatik.
Peu-t-on imajiné plu trist istoir ?
Koi k’il an soi – so istoir étan muntnan ansiun é lé parany mort depui bèllurèt –, j’u résaman lo chans d’akérir so tablô ôprè dé z-éritiéy. Biun k’i étan trè ataché, je me résou ôjourdui a lo mètr an vant pour dé rèzon keu jeu n’vè kan mèm pa étalé kom sa la dvan tou l’mond, non mè.
Mè kèl chans pour vou : Ofré-vou dè ôjourdui – pour ön prais nouveaui mizéraaabl – so evr émouvan é reumarkableu du dorénavan ultra-kôté puntreu Xavier Dole (voir si dsou).
Bon… pi si z’avé pa lé souy paskeu j’vou l’akord – pôvreu jany – s’è kan mèm pa doné mè keu voulé vou ya do boulô, ya muntnan – trè bô pa chèr – ön karteu postal a lo vant (voir si dsou itou).
S’è lo tou dèrnié de lo séri de puntury sur lo dans an coupl. S’è vrè k’la on s’ékart ön peu do tèm. On a plutô a fèr a ön dans alusinatoir ön jour de plun lün.
Sa korèspon ôsi a ön anvi d’alé ön peu plu loin kèstion tèknik piktural : dabor s’è pun sur boi plutô ke sur papié, é ansuit s’è pun a la gouach é a l’uil plutô ke seulman a la gouach. Du cou ya ön gun kèstion nuansy. Un kôté moin afich é plus puntur de chvalè.
L’ilustrasion si-desu kj’è réalizé pour st’artikl me fè biun maré. Èl regroup troi vèrsiony dl’istoir do Chapron Rouj :
L’istoir orijinal de Charles Perrault keu tou l’mond konè ;
Lo varian alusiné k’è dan lo vrè puntur ki fè rgrèté Ô pti Chapron Rouj de pa avoir rankontré l’lou ;
Sèl de l‘ilustrasion de st’artikl, k’è ô fon ön vèrsion trè minimalist puiskeu le Pti Chapron Rouj rantr a lo mèzon avan k’i s’pas koi k’seu soi.
So puntur-la m’a doné do fil a reutordr ! Pa du poin d’vu konsèpsion ; s’è lo réalizasion ki fu difisil. Je sè pa konbiun d’kouchy de gouach j’è pasé, san konté lo travay de achury, de pointiyism, de glasi… se fu ön apreu batay !… é j’kroi keu sa s’san.
Rgardé :
N’évok-t-èl pa ön vièy krout do XIXièm sièkl ön peu fatigé par lé anéy ? J’è mi do tan a m’i fèr mè sa iè ; muntnan jl’èm bôcou. S’koté vièyo m’plè biun.
À par sa, vla l’imaj de baz ki m’a sugjéré steu sèn de dévorasion :
Ouè dakor, st’étud è pa trè jôjô é ol étè karé. Mè y’avè ddan lo tèt pa fini de steu fiy ki m’a fè pansé a dé trasy de dany. De la a imajiné son parteunèr an chiun, y’avè k’ön pa kj’è alègreuman franchi, mè pour kseu soi drôl jl’è désiné débonèr é san méchansté, an kontrast avèk lé énorm trasy lèsé par sé dany (mè chakön voi ski veu, n’ès pa ?).
Pour achté lo karteu postale ou lo puntur, voiyé si-dsou.
L’titr de st’artikl, s’è sol d’ön gouach kj’è pun ya pa biun lontan.
Lé premiè modèly d’IA pour jénéré dé z-imajy étè – é son toujour, mè ön peu moin – bouré d’bogy é d’problèmy.
Par egzanpl, l’bouzun avè tandans a fèr dé personajy avèk troi bray, ou si doiy, ètsétéra. Avèk mon èspri mal tourné, j’è évidaman u envi d’voir si i pouvè produir dé z-umuny a troi, katr, voir ui manbry. É sa march pa mal (parfoi).
Pour s’teu puntur, j’è formulé sa grôsômôdô kom sa : « ön koupl de milpaty-umuny danse dan lé z-èry » (an anglè biun sur).
É vla s’ko m’a sorti :
On n’è pa biun loin d’lo puntur final… j’è justeu du konplèté la fiy k’avè pa d’tèt, kèlkeu détayy a gôch a droit, é lo kouler do fon.
Konparé avèk lo gouach fini :
Ouè, désidéman, ch’ui surman avan tou un afichist… non ?